Cống hiến

Các thành viên Đảng Cộng sản Vương Quốc Anh mang theo ảnh của Stalin trong một cuộc diễu hành năm 2008.

Iosif Vissarionovich Stalin được xem là một trong những nhà chính trị mâu thuẫn nhất vào thế kỷ XX. Ông được xem là người có những cống hiến to lớn cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Liên Bang Xô Viết. Trong cuộc thăm dò ý kiến của 40 triệu người Nga vào năm 2008, ông đã được bình chọn là nhân vật vĩ đại thứ 3 trong lịch sử Nga, sau Đại công tước Aleksandr Yaroslavich Nevsky và Thủ tướng Pyotr Arkadyevich Stolypin. Thậm chí kết quả này còn bị Đảng Cộng sản Liên bang Nga cáo buộc là gian lận, rằng chính phủ Nga đã tìm cách ngăn cản để Stalin hoặc Lenin không giành được vị trí thứ nhất.[cần dẫn nguồn]

Trong một cuộc thăm dò khác năm 2006, trên 35% người Nga được hỏi cho biết sẽ bỏ phiếu cho Stalin nếu ông vẫn còn sống[266] Chỉ có ít hơn 1/3 người Nga cho rằng Stalin là một lãnh đạo tàn nhẫn[267] 54% thanh niên Nga cho rằng Stalin có nhiều công lao hơn là tội lỗi, một nửa cho rằng ông là một nhà lãnh đạo tài giỏi, 46% không cho rằng ông là người nhẫn tâm. 55% số người được hỏi mong muốn chính quyền Nga trả lại tên Stalingrad trước đây cho thành phố Volgograd.[268]

Năm 2013, nhân dịp 60 năm ngày Stalin qua đời, Trung tâm Levada đã khảo sát và kết quả có 49% người Nga coi Stalin có vai trò tích cực trong lịch sử, chỉ 32% coi ông có vai trò tiêu cực. Các chuyên gia đưa ra hai lý do: Một mặt, điện Kremlin đã âm thầm thúc đẩy hình ảnh của Tổng thống Vladimir Putin là một nhà lãnh đạo mạnh mẽ giống như Stalin, người đã giữ ổn định đất nước sau những hỗn loạn của việc Đế quốc Nga sụp đổ. Mặt khác, mọi người coi trọng Stalin bởi vì họ thấy ít tự hào về tình hình nước Nga kể từ sau sự sụp đổ của Liên Xô. "Nhận thức về Stalin là một cách để người Nga nhớ lại thời kỳ của những hành động tuyệt vời và cả những sự hy sinh có lẽ còn vĩ đại hơn thế" - nhà sử học Roy Medvedev, người đã viết một cuốn sách về Stalin nói[269] Ông viết[270]:

“

Những người thuộc thế hệ trước tất nhiên còn nhớ giai đoạn khó khăn những năm 1930 và 1940... Họ thấy khó khăn, đúng, nhưng đồng thời cũng thấy thành tựu – trong phát triển kinh tế, khoa học, văn hoá, giáo dục, và bảo vệ tổ quốc trong chiến tranh... Trên thực tế, đối với nhiều người Nga, tuyên bố độc lập của Nga năm 1990 là một điểm tụt hậu trong lịch sử đất nước, một năm hỗn loạn và lộn xộn. Người Nga có thể tự hào về điều gì trong 15 năm hậu Xô viết? Liệu pháp sốc đã phá huỷ nền kinh tế và đưa tài nguyên quốc gia vào những bàn tay tư nhân hiếm khi sạch sẽ. Đa số người Nga không xem dân chủ và thị trường là những giá trị tuyệt đối, bởi chúng không mang lại giàu có hay an ninh. Quân đội Nga đã giành được những chiến thắng nào trong những năm đó? Họ thậm chí còn không thể chinh phục Chechnya, một nước cộng hoà nhỏ ở trong Liên bang Nga. Liên bang Nga vẫn là tập hợp các nhà nước đa dân tộc và cần một ý tưởng thống nhất về địa vị quốc gia và tính dân tộc để không đổ vỡ. Ý tưởng dễ thực hiện và dễ hiểu nhất cho Nga là sử dụng lòng yêu nước... Ghi nhận Stalin là một cách để người Nga gợi lại một thời kỳ có nhiều hành động vĩ đại và nhiều hy sinh còn cao cả hơn thế. Chủ nghĩa yêu nước ở mọi nơi luôn dựa trên những quan niệm như vậy.

”

Trong thời gian lãnh đạo của Stalin, Liên Xô chuyển từ một nước lạc hậu thành một siêu cường thế giới với tiềm lực công nghiệp và quân sự khổng lồ. Trong thi phú, ông được ca ngợi như "Stalin sâu thăm thẳm hơn đại dương, cao vòi vọi hơn Himalaya, sáng rực rỡ hơn mặt trời". Chính ông là người đã xóa bỏ chế độ tem phiếu lương thực vào năm 1935, nên được nhiều người biết ơn. Stalin đã cấp cho toàn bộ công dân Xô Viết được tiếp cận chăm sóc sức khoẻ và giáo dục miễn phí, nhờ đó dập tắt các dịch sốt rét, dịch tả, tuổi thọ trung bình của người Liên Xô tăng lên hàng thập kỷ. Phụ nữ Liên Xô lần đầu tiên được sinh sản trong những bệnh viện an toàn, với khả năng tiếp cận chăm sóc trước sinh. Giáo dục cũng là một ví dụ về tăng chất lượng cuộc sống. Nạn mù chữ đã được Stalin thanh toán, và thế hệ sinh ra dưới thời của Stalin là thế hệ có trình độ đại học cao đầu tiên. Các đường vận tải được cải thiện với việc nhiều tuyến đường sắt được xây dựng. Những sự kiện như khởi công xây tuyến đường xe điện ngầm tại thành phố Moskva, hay ban bố Hiến pháp của Liên bang Xô viết đều diễn ra dưới chế độ Stalin.

Được coi là một nhà lãnh đạo lỗi lạc, thời gian ông cầm quyền gắn liền với giai đoạn 1930 – 1940, một giai đoạn lớn mạnh trong lịch sử Liên Xô. Trong thời gian đó, nền văn hoá, âm nhạc, văn học,… của Liên Xô giành được nhiều thành tựu lớn lao. Không những thế, ông còn là nhân vật đóng vai trò không nhỏ trong cuộc kháng chiến của Liên Xô chống phát xít. Piter Ustinov, một chuyên gia lịch sử đã nhận xét: "Có lẽ không thể có một ai khác ngoài Stalin có thể làm được những việc như thế trong Chiến tranh: quyết liệt, mềm dẻo, nhất quán, như yêu cầu đánh thắng trong những kích cỡ phi thường như thế…".

Nhà nghiên cứu Howard K. Smith cho biết: "Stalin đã làm được nhiều việc để thay đổi thế giới trong nửa đầu của thế kỷ này hơn bất kỳ người nào khác, những người sống cùng thời đó. Ông đã tạo cho nước Nga một quyền lực to lớn, nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên thế giới... Ông đã làm thay đổi toàn bộ thái độ của phương Tây đối với người lao động". Năm 1928, Liên Xô là một quốc gia gồm phần lớn là nông dân lạc hậu, bao quanh bởi một thế giới toàn những kẻ thù. Khi Stalin qua đời, ông để lại đất nước có sức mạnh công nghiệp đứng thứ hai thế giới. Chủ nghĩa xã hội đã chuyển đổi sự nghèo đói thành những xã hội hiện đại, trong đó tất cả mọi người đều có đủ thức ăn, quần áo, và nhà ở; nơi người cao tuổi có lương hưu an toàn; và nơi mà tất cả trẻ em (và nhiều người lớn) được đi học và không ai bị từ chối chăm sóc y tế. Howard K. Smith lưu ý rằng: Tất cả các ý tưởng điều tiết nền kinh tế của chính phủ các nước phương Tây hiện đại, từ "New Deal" ở Mỹ cho tới "nhà nước phúc lợi" ở Anh, đều được phát triển trong cuộc cạnh tranh với các Kế hoạch 5 năm của Stalin[271].

Thủ tướng Winston Churchill của Anh - một người trên thực tế có ác cảm lớn với Liên Xô - cũng phải thừa nhận:[272]

“	Một hạnh phúc lớn lao đối với nước Nga là trong những năm thử thách khổng lồ, đất nước này được thiên tài, tướng quân sắt đá Stalin lãnh đạo. Ông ấy là nhân vật kiệt xuất nhất, bao trùm lên cái thời nhiều biến động mà cuộc đời ông ấy đã trôi qua. Stalin là con người nhiệt huyết phi thường và ý chí không gì bẻ gãy nổi, cứng rắn, khốc liệt trong trò chuyện, người mà ngay cả tôi, kẻ được giáo dục tại nghị viện Anh, cũng không có gì cưỡng lại được. Stalin trước hết có một óc hài hước phong phú, khả năng thâu nhận những ý tưởng một cách chuẩn xác. Sức mạnh này trở nên vĩ đại ở Stalin đến nỗi ông ấy là người độc nhất vô nhị giữa những nhà lãnh đạo quốc gia mọi thời và mọi nơi. Stalin đã gây cho chúng tôi một ấn tượng kỳ vĩ. Ông ấy có trí anh minh sâu sắc, tư duy hợp lý, không bao giờ biết hoảng loạn. Ông ấy là một nghệ nhân bất khả chiến bại trong những khoảnh khắc khó khăn kiếm tìm lối thoát từ những tình huống tuyệt vọng nhất. Ông ấy là một nhân vật rất phức tạp. Ông ấy xây dựng và thuần hoá một đế chế mênh mông. Đó là người biết tiêu diệt kẻ thù của mình bằng chính kẻ thù của mình... Lịch sử, dân tộc không bao giờ quên lãng những người như thế	”
— Winston Churchill

Tượng đài Stalin trước tòa thị chính thành phố Gori, quê hương của ông.

Cố tổng thống Pháp, tướng Charles de Gaulle, một trong những lãnh đạo của Chiến tranh thế giới thứ hai, đánh giá cao những phẩm chất cá nhân của Stalin. Trong cuốn hồi ký chiến tranh của mình, tướng De Gaulle viết: "Stalin có một uy tín to lớn, và không chỉ riêng ở nước Nga. Ông biết "thuần hoá" kẻ thù, không hoảng hốt khi núng thế và không say sưa với thắng lợi. Mà Ông lại là người có nhiều chiến thắng hơn thất bại…".

Nguyên soái Xô-viết Georgi K. Zhukov, vị tướng lừng danh nhất của Liên Xô trong Chiến tranh thế giới thứ hai, thì hồi tưởng:

"Ông đọc rất nhiều và biết nhiều thứ trong các lĩnh vực khác nhau. Sức làm việc đáng kinh ngạc của Ông, khả năng nhanh chóng nắm bắt thông tin cho phép Ông trong một ngày xem xét và thấu hiểu một khối lượng tư liệu lớn đến mức chỉ những vĩ nhân mới có thể làm được như thế. Ông làm việc nhiều, khoảng 12 đến 15 giờ trong một ngày. Tôi đã nghiên cứu Stalin như một nhà hoạt động quân sự rất kỹ càng vì tôi đã đi cùng Ông trong suốt cuộc chiến tranh. Stalin nắm chắc các vấn đề tổ chức chiến dịch mặt trận và các chiến dịch phối hợp giữa các nhóm mặt trận, và Ông chỉ huy các chiến dịch này rất bài bản, vì biết rõ các vấn đề chiến lược lớn. Trong chỉ đạo chiến tranh nói chung, Stalin được giúp đỡ bởi trí tuệ thiên phú của Ông và một linh tính rất phong phú. Ông biết tìm ra mắt xích chủ đạo trong tình huống chiến lược và nắm lấy nó, phân tích kẻ thù, tiến hành chiến dịch tấn công lớn này hay chiến dịch tấn công lớn khác. Không có gì hoài nghi nữa, Ông là một Tổng tư lệnh tối cao xứng đáng".[273]

Có những chỉ trích từ các nước phương tây rằng chính sách công nghiệp hóa Liên Xô của Stalin quá khắc nghiệt, họ chỉ trích nó là "vô nhân đạo". Về vấn đề này, Ludo Martens cho rằng[274]:

“

Quá trình công nghiệp hóa của "thế giới văn minh" được họ thực hiện như thế nào? Làm thế nào mà các ngân hàng và các ngành công nghiệp ở Luân Đôn và Paris tạo ra cơ sở công nghiệp của họ? Họ có thể công nghiệp hóa được không nếu như không đem quân cướp bóc đất nước Ấn Độ? Cướp bóc đi kèm với sự hủy diệt của hơn 60 triệu người da đỏ để tạo ra nước Mỹ? Họ có thể công nghiệp hóa được không nếu không có việc buôn bán nô lệ ở châu Phi, một cuộc tắm máu khổng lồ? Các chuyên gia UNESCO ước tính khoảng 210 triệu người châu Phi đã thiệt mạng trong cuộc tấn công hoặc trên tàu, hoặc bị bán làm nô lệ. Họ có thể công nghiệp hóa được không nếu không có chủ nghĩa thực dân, khiến toàn bộ người dân bản xứ bị cầm tù trên chính quê hương của họ? Và những người sống ở góc nhỏ của thế giới được gọi là Châu Âu, với quá khứ sát hại hàng chục triệu người trên các phần còn lại của thế giới, nói với chúng ta rằng "sự đàn áp của Bolshevik" là một sự ghê tởm? Những đất nước công nghiệp hóa bằng việc đuổi nông dân ra khỏi đất đai của họ, tàn sát phụ nữ và trẻ em với chế độ làm việc 14 giờ/ngày, bị áp đặt mức lương nô lệ, luôn luôn bị đe dọa của tình trạng thất nghiệp và nạn đói, họ có tư cách để phê phán quá trình công nghiệp hóa của Stalin sao?

”

Cho đến thời nay, di sản của Stalin vẫn chưa phai. Ông được Gennady Zyuganov - Chủ tịch Đảng Cộng sản Liên bang Nga - so sánh với "Những nhân vật vĩ đại nhất của thời kỳ Phục Hưng". Ngày 8/12/2004, trong bài viết dài kỷ niệm 125 năm Ngày sinh của Stalin, Zuganov phát biểu: "Những năm gần đây trong bối cảnh đất nước suy tàn, hỗn loạn và khủng hoảng liên tiếp, sự quan tâm của mọi người trong việc suy xét đánh giá lại Stalin ngày càng tăng. Đó là sự thật ai cũng rõ."[275] Trong cuộc họp báo ngày 14/7, ông Zyuganov đã nêu ra hàng loạt những công lao mà Stalin đã lập nên đối với nước Nga và kết luận: "Nói theo cách của Thủ tướng Anh Winston Churchill, ông Stalin đã tiếp quản nước Nga với cày chìa vôi và khi ra đi đã để lại một nước Nga có vũ khí hạt nhân". Theo ý kiến của ông, người Nga hôm nay càng đánh giá cao những công lao của Stalin khi so sánh với sự khủng hoảng mà các lãnh đạo sau này như Boris Yeltsin và Mikhail Gorbachev đã gây ra: "Người dân so sánh, cân nhắc và dĩ nhiên là ủng hộ những ai làm tăng thêm sức mạnh cường quốc của đất nước. Ngay cả khi biết rằng trong thời gian Stalin lãnh đạo đất nước, có xảy ra những vụ việc này nọ nhưng đó không phải điều họ lưu tâm, vì họ nhìn thấy ở Stalin một người yêu nước, một nhà lãnh đạo quốc gia vĩ đại". Ông Zyuganov cũng tỏ ý tin tưởng rằng, nếu dưới sự lãnh đạo của Stalin thì nhiều vấn nạn mà người Nga đang phải chứng kiến hôm nay (tham nhũng, tội phạm có tổ chức...) sẽ không thể xảy ra vì Stalin "có thể giải quyết nhanh gọn các vấn đề như thế chỉ trong một ngày".[276]

Theo phát ngôn viên hội đồng thành phố Oryol, Olga Patenkova, các nhà lập pháp nơi đây đã thông qua một bản kiến nghị vào ngày 31 tháng 3, nội dung yêu cầu lập lại các hình ảnh của Iosif Vissarionovich Stalin.

Theo tờ Izvestia số ra ngày 14 tháng 4 năm 2005:

“	Lễ kỷ niệm 60 năm chiến thắng… thúc đẩy chúng tôi ủng hộ những lời kêu gọi khôi phục lẽ công bằng của lịch sử, tôn trọng vai trò lịch sử của tổng tư lệnh Stalin	”
— Olga Patenkova

Nữ luật sư Larisa Tokunova sống tại vùng Viễn Đông nước Nga đã gọi Stalin là "thiên tài", người đã đưa Liên Xô trở thành một siêu cường quốc. Bà cho biết: "Nếu chúng ta muốn quản lý để chấn hưng đất nước, thì chỉ có thể tuân theo kế hoạch của Stalin". Doanh nhân Roman Fomin cho biết: "Họ không nên làm mờ nhạt những thay đổi to lớn mà đất nước đã đạt được. Chiến thắng mà Stalin có được là sự tăng trưởng kinh tế và thịnh vượng. Nhiều người mong muốn ông lại quay trở lại"[277]

Sách giáo khoa lịch sử của Nga biên soạn năm 2006 đã viết: "Stalin là nhà lãnh đạo thành công nhất của Liên Xô". Tác giả cuốn sách (Andrei Filipov) cho rằng:

Chính là trong thời gian Stalin lãnh đạo, lãnh thổ đất nước đã mở rộng, đạt tới (và ở một số nơi còn vượt qua) biên giới đế quốc Nga trước đây; giành thắng lợi trong cuộc chiến tranh lớn nhất trong lịch sử loài người - chiến tranh vệ quốc vĩ đại; thực hiện công nghiệp hóa kinh tế và cách mạng văn hóa, kết quả này làm cho không những tỷ lệ dân số được tiếp nhận giáo dục tăng vọt, mà còn xác lập một thể chế giáo dục tốt nhất trên thế giới. Trong sự phát triển khoa học, Liên Xô bước vào hàng ngũ những nước tiên tiến; trên thực tế đã bỏ hiện tượng thất nghiệp".[4]

Về những biện pháp lãnh đạo khắc nghiệt và những sai lầm Stalin mắc phải, Nghị sĩ Molotov cho rằng: "Hiện nay có xu hướng ở Nga miêu tả Stalin như một người tự mãn, tự kỷ, luôn cho rằng ông nói thế nào thì mọi sự sẽ diễn ra y như thế. Làm vậy là không đúng, là vu cáo... Nếu đổ cho một mình Stalin mọi lầm lỗi như thế thì cũng có thể nói, một mình Stalin đã xây dựng thành công Chủ nghĩa Xã hội, một mình Stalin đã chiến thắng phát xít Đức... Mỗi người trong bộ máy chính trị đều có phần trách nhiệm riêng... Nói tới vai trò của Stalin trong chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại, cần thấy rằng, bản chất vấn đề không phải là ở chỗ đoán đúng hay sai ngày nổ ra chiến tranh. Bản chất vấn đề là ở chỗ, không cho Hitler vào Moskva, Leningrad hay Stalingrad. Bản chất vấn đề là ở chiến thắng chung cuộc rất vẻ vang. Và chúng ta đã làm được điều này. Trong đó có công lao to lớn của Stalin. Cần phải công bằng chứ không nên như bây giờ, đổ mọi lỗi lầm cho Stalin khi ông không còn sống nữa".[273] Nina Nesterina, quan chức chính quyền Oryol chuyên trách bảo vệ quyền lợi của các nạn nhân chính trị, nói về thái độ của mình đối với Stalin: "Stalin không thực sự phải chịu trách nhiệm về các vụ đàn áp. Theo các tài liệu chính thức, các mệnh lệnh được đưa ra bởi toà án quân sự của NKDV (tiền thân của KGB)".

Zinoviev, một chính trị gia gần như cả đời chỉ phê phán Stalin và Liên Xô, nhưng gần đây khi suy ngẫm lại ông đã nói rằng: Liên Xô có được những thành tựu vĩ đại là nhờ có được sự lãnh đạo của Stalin và Đảng CS Liên Xô. Cần phải đánh giá lại những hoạt động trấn áp của Stalin những năm 1930, việc xây dựng chế độ mới thường đi kèm với cuộc đấu tranh với các thế lực chống phá. Một đất nước rộng lớn và đa sắc tộc, tôn giáo như Liên Xô thời kỳ đó luôn tồn tại nhiều mầm mống bất ổn và chia rẽ, nên rất cần những lãnh đạo đủ tài năng và sự cứng rắn (thực tế chỉ ít lâu sau khi Liên Xô sụp đổ, các cuộc chiến tranh ly khai, xung đột sắc tộc đã nổ ra khắp nơi). Sự trấn áp của Stalin, dù rằng trong đó có rất nhiều hành vi quá mức, trên thực tế cũng đã tiêu diệt những kẻ biến chất và tiềm tàng nguy hiểm cho đất nước.

Năm 2013, khi trả lời những chỉ trích của báo chí Anh về sự cai trị cứng rắn của Stalin, tổng thống Nga Vladimir Putin đã trả lời rằng Stalin chẳng có gì tồi tệ hơn so với nhà lãnh đạo cách mạng Anh - Oliver Cromwell, cả hai đều cần sử dụng vũ lực để ổn định tình hình đất nước trong hoàn cảnh hỗn loạn. Khi đó, Cromwell là người đã lật đổ và chém đầu vua Anh, đàn áp thẳng tay những đối thủ trong nội chiến Anh cũng như giết hại hàng loạt người Thiên chúa giáo ở Ireland, đương thời ông bị nhiều người nguyền rủa, nhưng ngày nay thì ông được người Anh chọn vào danh sách 10 người vĩ đại nhất nước Anh mọi thời đại trong cuộc bình chọn của BBC năm 2002.[278], và còn được dựng tượng trước tòa nhà Quốc hội của Anh. Tổng thống Putin nói: "Sự khác biệt thực sự giữa Cromwell và Stalin là gì? Không gì cả"'.[279][280]

Bản thân Stalin cũng đoán biết trước sau khi qua đời, ông sẽ trở thành mục tiêu công kích của nhiều thế lực. Ngay từ năm 1943, ông đã nói với đồng chí của mình rằng:

"Sau khi tôi chết, sẽ có những kẻ tìm cách trút mọi thứ rác rưởi lên mộ tôi. Nhưng rồi ngọn gió của lịch sử sẽ thổi bạt tất cả những thứ rác rưởi đó đi."[281]

Chỉ trích

Bên cạnh thành công, ông bị lên án vì có những chính sách sai lầm và tệ sùng bái cá nhân. Có tài liệu còn gọi ông là "Nga hoàng Đỏ".[282] Một bộ phận người Nga xem những sai lầm cá nhân của Stalin là nguyên nhân khiến tổn thất của Liên Xô bị tăng thêm trong những năm chiến tranh.

Để đạt được những mục tiêu của mình, Stalin sử dụng các phương pháp điều hành cứng rắn, bao gồm cả khủng bố nhà nước và đại thanh trừng những thành phần chống đối, theo ước tính từ tháng 08/1937 đến tháng 10/1938, chỉ riêng trong nhà tù tại Ủy ban an ninh quốc gia, chế độ Stalin đã kết án tử hình 20.760 người, trong đó có khoảng 1.000 người lãnh đạo tôn giáo. Giáo chủ giáo phận St. Petersburg Serafin là cũng bị tử hình vào thời gian này.[cần dẫn nguồn]

Các nhà sử học được các báo chí quốc tế trích dẫn lời cho rằng dưới thời cầm quyền của Stalin, nhiều triệu người đã bị Stalin và bộ máy thanh lọc của ông cưỡng bức di cư, thẩm vấn hoặc giam giữ trong các trại lao động hoặc các nhà tù. Trong thời cải cách "Perestroika" của Michail Gorbachev, người ta đã giải mật được 1,7 triệu hồ sơ "những tên phản cách mạng" bị kết án trong giai đoạn 1937-1938, trong đó hơn 700 ngàn người bị kết án tử hình. Những người này đã được Tổng thống Nga Putin cho là: "Những người bị thảm sát, khủng bố là những con người ưu tú nhất, có trí tuệ cao nhất và là những người can đảm nhất của nước Nga và Liên Xô thời đó."[283]

Tổng thống Nga Dmitry Anatolyevich Medvedev viết trên blog của mình sáng 30 tháng 10 năm 2009, nhân dịp nước Nga kỷ niệm "Ngày Tưởng nhớ Ðàn áp Chính trị," phóng viên nhật báo Ba Lan, Gzeta Wyborcza, tại Moskva đưa tin. "Tôi tin rằng, tưởng nhớ về bi kịch của dân tộc cũng thiêng liêng như tưởng nhớ về chiến thắng. Không có lý do gì để biện giải cho sự đàn áp chính trị. Chúng ta chỉ cần nghĩ - hàng triệu người đã chết vì khủng bố cùng những cáo buộc dối trá. Cho đến ngày hôm nay, có thể thấy, những tổn thất to lớn trên được biện minh bằng những mục đích cao hơn của nhà nước. Tôi tin rằng, không có sự phát triển, sự thành công, và tham vọng nào của đất nước, có thể đạt được bằng cái giá của bi kịch và mất mát. Không gì có thể được đặt trên giá trị cuộc sống con người. Và không bất cứ sự biện minh nào cho sự đàn áp chính trị (là có thể chấp nhận được).[284]

Quy mô của đàn áp, theo như Medvedev nhắc nhở, là "không thể tưởng tượng nổi." Ðề cập đến ủy ban chống lại sự bóp méo lịch sử, được thành lập gần đó, và trực thuộc Văn phòng Tổng thống, Medvedev giải thích rằng, sự dối trá về quá khứ không chỉ là "sự cố gắng sửa lại kết cục chiến tranh", và ông cảnh cáo những người muốn xuyên tạc lịch sử. Bình luận của ông Medvedev trái ngược với trào lưu xếp Stalin vào hàng lãnh tụ có năng lực đã làm thay đổi bộ mặt của Liên bang Xô Viết. Tuy nhiên, một sử gia nghiên cứu về những vụ trấn áp của Stalin đã bị bắt sau đó. BBC cho rằng dường như đang tồn tại một sự chia rẽ rõ rệt trong giới lãnh đạo Nga về đề tài nhạy cảm này.[285]

Nhân Kỷ niệm 65 năm chiến thắng chống phát xít, Tổng thống Nga Dmitry Medvedev nói "Stalin đã phạm nhiều tội lỗi chống lại nhân dân" và "không thể tha thứ". Ông còn cho rằng thắng lợi phần lớn là nhờ sự hy sinh to lớn của nhân dân, dù vai trò lãnh đạo của Stalin cũng rất quan trọng.[286] Cũng trong bài trả lời phỏng vấn báo Izvestia ngày 7 tháng 5, ông Dmitry Medvedev nói rằng dù từng cá nhân có quyền đánh giá khác nhau về Stalin, và nhiều người ngưỡng mộ ông ta, thì quan điểm của nhà nước Nga hiện nay cho rằng chủ nghĩa Stalin không thể quay lại trên nước Nga.

Olga Ulianova - cháu gái của cựu lãnh đạo Lênin - cho rằng Stalin là người đầu tiên gây ra và chịu trách nhiệm với những chính sách sai lầm của Liên Xô. Bà nói: "Sai lầm lớn nhất là người ta bóp méo và ngụy tạo học thuyết của Lenin. Người đầu tiên làm như vậy là Stalin".

Vào ngày 30 tháng 10 năm 2017, đúng vào "Ngày Tưởng niệm các nạn nhân của đàn áp chính trị" ở Nga, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tham gia buổi lễ khánh thành Bức tường Đau khổ (Wall of Grief), một tượng đài ở Moscow được dựng lên để tưởng nhớ các nạn nhân của cuộc đàn áp chính trị trong giai đoạn Joseph Stalin cầm quyền. Tại buổi lễ, Putin đã phát biểu: "Đối với tất cả chúng ta, đối với các thế hệ tương lai, điều rất quan trọng là phải biết và ghi nhớ thời kỳ bi thảm này trong lịch sử nước ta, khi toàn bộ các tầng lớp, toàn bộ các dân tộc: công nhân và nông dân, kỹ sư và thuyền trưởng, linh mục, quan chức chính phủ, nhà khoa học và nhà văn hóa bị bức hại nghiêm trọng [...] "Quá khứ khủng khiếp này không thể bị xoá nhòa khỏi ký ức của quốc gia, không có bất cứ điều gì, không có lợi ích cao cả nào cho nhân dân có thể biện minh cho chuyện đó"[...] "Đàn áp chính trị là bi kịch cho tất cả nhân dân, cho toàn xã hội, đòn tàn nhẫn với đất nước chúng ta, đến tận gốc rễ, văn hóa, ý thức, khiến chúng ta phải gánh chịu hậu quả cho đến tận bây giờ" [287]